Boerderij aan de Schoolstraat in Twello

De enige overgebleven historische boerderij van de oude kern van Twello ligt aan de Schoolstraat nummer 13. Er is geen benaming van de boerderij bekend, maar die is er ongetwijfeld geweest. Ernaast lag de historische boerderij De Bommerij (17e eeuw), die in 1970 is gesloopt. Wellicht heeft het feit dat de boerderij als enige in het oude centrum is overgebleven er toe geleid dat deze in 1975 al de status van rijksmonument heeft gekregen. Het paste in het beleid van de overheid om na de invoering van de Monumentenwet in 1961 met voorrang historische gebouwen als rijksmonument aan te wijzen en zo van de sloop te redden.

De boerderij dateert van het midden van de 18e eeuw. Zij lag oorspronkelijk aan één van de wegen die de Twellose Brink omsloot (nu dus de Schoolstraat). De Brink werd verder begrensd door de Dorpsstraat, de Weg van Wilp naar Twello (nu Iordensweg) en de Dorpsdwarsstraat, ook wel Stinkstraatje genoemd, omdat hier tijdens veemarkten het vee werd gestald. Naast veemarkten werd de Brink o.a. ook gebruikt voor het houden van kermissen.

In het Rijksmonumentenregister staat de boerderij beschreven als: “Veluws boerderijtje met rieten wolfsdak, 18e eeuw, vensters met luiken en 20- en 9-ruitsschuiframen; aan de achterzijde flauw getoogde deeldeur en hijsluik onder opgewipt gedeelte van het dak.” De boerderij is van het type hallenhuis met boerenvlechting. Na een aantal jaren leegstand en verwaarlozing is de boerderij in 1978 grondig gerestaureerd en verbouwd tot woonboerderij. Er werd een nieuwe fundering aangebracht en er werden nieuwe kozijnen geplaatst, maar het kozijn van de deeldeur aan de Schoolstraat is nog origineel. Het bakhuis is vernieuwd en verlengd na 1978 en is dan ook geen monument, evenals de andere opstallen.

Tot begin jaren ’90 van de vorige eeuw lag de boerderij nog tamelijk vrij. Zoals vroeger gebruikelijk ligt de achterzijde met de deeldeur aan de weg. De voorzijde ligt aan wat nu de Bommerij (1999) is, maar is door een heg gedeeltelijk aan het oog onttrokken. Oorspronkelijk keek de boerderij uit op boerenland, waarop later de Vijfhoek (Zeehelden en Staatslieden) is gerealiseerd.