Het Hartelaar

De historische buitenplaats Het Hartelaar wordt voor het eerst vermeld in 1394 als ‘Hertelair’.

In de 15de eeuw raakte dit goed als leen in handen van Deventer patriciërs. In 1612 kwam het in bezit van Johan van Oldeneel, heer van de havezathe De Haere bij Olst; het landgoed was in die tijd ongeveer 20 hectare groot.  Het zal Van Oldeneel zijn geweest die de boerderij heeft laten bouwen in 1626, het jaartal is boven een deur van het huis naar het bedrijfsgedeelte gekerfd. In het plaveisel is achter de boerderij bovendien de plaats van een rosmolen teruggevonden. In 1730 laat de in Deventer wonende Steven van Delden de havezate uitbreiden met een landheerskamer, waar hij ’s zomers verblijft. komt het goed in handen van de Deventer predikant en linnenhandelaar Steven van Delden en deze liet de havezate vervolgens uitbreiden met een landheerskamer, waarmee het een zomerverblijf werd voor de in Deventer wonende Van Delden. Bijna een eeuw zijn de Van Deldens eigenaar van het Hartelaar geweest. Na het overlijden van Steven in 1807 breidde zijn broer Jan het goed uit met de aankoop van de boerderijen de Hofstee, Schokkenkamp en Papenmate. Het Hartelaar bleef tot 1803 deel uitmaken van de leenkamer van Huize de Beukelaar.

Op een topografische kaart van de Veluwe uit 1805 staat Het Hartelaar ingetekend als een drietal opstallen: de boerderij met herenkamer, de schaapskooi en een hooiberg. Op kadasterkaarten van 1827 worden rond het huis nog tuinen genoemd en bij de rechthoekige vijver vermeldde men een terrein van vermaak. De omvang van het Hartelaar was toen 80 hectare met vier boerderijen.

Na het overlijden van Jan van Delden in 1827 kwam het landgoed in bezit van zijn dochter Alberdina, die getrouwd was met Pieter Valter. Pieter Valter liet in 1853 het huidige herenhuis bouwen, waarbij de 17e eeuwse boerderij werd verbouwd, maar veel bleef behouden.

In 1866 werd het Hartelaar verkocht aan Clemens van Hövell tot Westerflier, eigenaar van het Wezeveld. Na zijn overlijden in 1927 kwam het Hartelaar in handen van zijn dochter Antoinette, die getrouwd was met Louis van Voorst tot Voorst. Dochter Clementine uit dit huwelijk trouwde met Raimund von Redwitz Jordan. In 1885 werd het landgoed door de spoorlijn Apeldoorn-Deventer doorsneden, maar nog was goed het vroegere lanenstelsel in het coulissenlandschap te zien.  Al in 1935 werd het landgoed voor publiek opengesteld (vroeger op vertoon van een wandelkaart)

Na een grondige restauratie in 1978, wordt Het Hartelaar nu nog bewoond door de familie Van Embden-Von Redwitz-Jordan.

Auberge het Hartelaar wordt tegenwoordig voor speciale gelegenheden gebruikt.

Het Hartelaar, te weten het landhuis met boerderij, de historische tuin- en parkaanleg en de schaapskooi, zijn sinds 2007 rijksmonumenten.